Монголчуудын эдийн манлай болсон алив ёс баяр элдэв хүндэт бэлгэнд хэрэглэж заншсан нэгэн их эд нь хадаг юм. Хадган дээрх хээ угалз, үсэг чимгээрээ маш олон янз бөгөөд урт богиноороо харилцан адилгуй байдаг. Хээ чимгийн байдлаар хүний дүрстэй Аюуш хадгийг эцэг эх ахмад настан эрхэм хүнд голчлон барих бөгөөд нар сар үсэг бүхий Нанжвандан хадгийг ихэвчлэн оршуулгын ёслолд хэрэглэнэ.

Хадгийг барихдаа өгөх хүн рүүгээ хадгийнхаа амыг хандуулан хүндийн эрэмбээр мэхийх юмуу сөгдөж ба- рина. Цаад хун нь хариу мэхэсхийн хадгийг хоёр гардан аваад аятай эвхэж хямгадах сстой. Хадгыг барихдаа уул ёслолын тухай бэлэгтэй үг өгүүлж сүүлд нь эл баярт нийлүүлэн барих хадгийнхаа тухайд доорхи үгийн аль нэгийг хэлж хадгаа гардуулна.

Хадаг барихад хэлэх үг нь:

«Цаглашгуй урт наст ариун хадаг»

«Тэгш эрхийн тэнгэрээс цэцэглэсэн» Дэлгэрэнгүй урт наст ариун цагаан хадаг

«Идээний дээж элгэн цагаан тараг Эдийн дээж ариун цагаан хадаг

ХАДАГ БАРЬЖ ЗОЛГОХ ЕС

Өндөр настай буюу нутаг орчиндоо их хүндтэй хүмуүстэй хадаг барьж золгох ёс байдаг. Тэгэхдээ хадагны амыг буруу харуулж болдоггүй. Дүү хүн хадгаа гаргаж, амыг нь золгох хүн тииш харуулж хоср гардан барьсаар золгож буй хүний хоёр гар дээр тавьсаны дараа золгоно. Хадаг авч байгаа хүн хадгаа хавсарган хураагаад золгож ч болно. Хадаг авсан хэвээрээ золгож ч болно. Хадаг тавьж өгч байгаа хүн ч гэсэн анхаарах зүйл бий. Тавьж буй хадгаараа бүх хурууг нь бүтээчихэж болохгүй. Хадгаа эрхий хуруунд нь тулгаж, алганд нь багтааж тавина. Хадаг тавьж байхдаа мэнд мэдэж болохгүй. Хадгаа тавьчихаад золгохдоо мэндээ мэднэ.

ХАДАГТАЙ ЗОЛГОХ ЕС

Хадагтай золгох, хадаг барьж золгох нь золгогчоо асар их хүндэтгэж байгаагааалэрхийлэх талаараа адил боловч ялгаатай тал бий. Хадаг барьж золгох ёсонд дүү хүн нь ах хүндээ хадгаа бүрмөсөн өгөөд золгодог бол, хадагтай золгох ёслолд хадгаа хүнд өгдөггүй ямагт өөртөө авч байдаг, ямар ч насны хүнтэй хадагтай золгож болно. Хадагтай золгоно гэдэг нь хадагныхаа нэг үзүүрээс баруун гарынхаа ядам хурууг дотор талаас нь нар зөв хоёр ороогоод чигчий хуруутай тал руу доош унжуулна, золгох уедээ унжиж буй хадгаа хуний гар дээр тавихгүй унжуулсан чигээрээ золгоно. Мөн таныг золгох гээд дөхөж очиход цаад хүн таяь еврөөееэ юм уу, хажуунаасаа хадаг авазд хуруу- газ ороогосд эхэлбэл та яаралтай энэ хүн намайг ихэд хүндэтгэж байна даа гэж бодоорой.